Superieur zijn

Biebel schreef op 08-08-2021 om 23:20:

Wat ik zelf heel verhelderend vond om te lezen was dit stuk van Charlotte Simons. Een Nederlandse die in Uganda gewerkt heeft en van dichtbij gezien heeft hoe mensen daar met ‘weeshuizen’ omgaan. De korte samenvatting; in de cultuur van oa Uganda hebben wezen geen behoefte aan een apart tehuis, maar worden ze vaak binnen hun lokale extended familie opgevangen.
https://charlotte-simons.medium.com/lieve-monica-en-laila-kunnen-we-het-alsjeblieft-even-hebben-over-dat-kinderopvanghuis-in-gambia-48f35e8e3454.

Wat een goed stuk, en zo ontzettend logisch, maar mensen denken hier niet (genoeg) over na. Hopelijk nu wel steeds meer.

er.is.maar.1.Pino schreef op 09-08-2021 om 07:53:

[..]

Dank je Amber, dat is nu precies het punt dat ik gisteren in het wel/niet discriminatie topic probeerde scherp te krijgen. Ik begrijp niet dat jonge idealisten meteen het stempel “racist” krijgen zodra ze in Afrika iets goeds proberen te doen. Sinds gister weet ik dat er achter de weeshuizen een verdienmodel zit en kennelijk achter waterpompen ook, maar het racistische oogmerk daarvan zie ik nog steeds niet. Waar houdt idealisme op en wordt het racisme? Ik denk pas zodra je aan je eigen aanpak blijft vasthouden en tegenargumenten negeert, omdat jij vindt dat je als “Ras A-er” het beter weet dan de “Ras B-ers” die je probeert te helpen. Maar ik blijf het gevoel houden dat bij de weeshuizen en de waterpompen niet racisme de achterliggende overtuiging is, maar pure geldlust.

Maar dan heb je toch echt de kern van (onder andere) mijn betoog niet begrepen. Het gaat er niet om 'jonge idealisten' als brute racist te bestempelen. Het gaat erom dat aantoonbaar schadelijke vormen van 'vrijwilligerswerk' alleen (kunnen) bestaan bij de gratie van racisme. Zonder racisme zou het niet in mensen opkomen dat ongeschoolde Nederlandse tieners meer gekwalificeerd zijn om in Afrikaanse landen met kwetsbare doelgroepen te werken of ander specialistisch werk te doen dan de lokale bevolking. Daar spreekt nu eenmaal een bepaalde (al dan niet onbewuste) superioriteit uit. Zonder racisme zouden de belangen van de lokale bevolking zwaarder wegen dan de belangen van de witte vrijwilligers, zeker nu de schadelijke consequenties al heel lang bekend zijn. Zonder racistische beeldvorming over Afrika zouden mensen in het westen veel meer op de hoogte zijn van alle metropolen, wetenschappelijke kennis, middelen die daar al zijn. Enzovoorts.

Geldlust en kapitalisme spelen uiteraard ook een rol op het moment dat mensen gaan proberen om ergens een slaatje uit te slaan. Dat is alleen niet het hele verhaal, want deze kapitalisten slaan dus een slaatje uit een wereldbeeld dat is voortgekomen uit racisme. Zonder dat wereldbeeld was er voor dit vrijwilligerstoerisme helemaal geen markt geweest.

Tot slot: het lijkt soms wel alsof mensen in deze discussie (niet alleen op dit forum hoor) vooral bezig zijn met hoe oneerlijk het is als mensen 'die iets goeds willen doen' van racisme worden beticht. Zelfs als tegelijkertijd al erkent wordt dat de bedoelingen wellicht goed waren. Waarom staat dat centraal? Waarom gaat onze zorg niet in de eerste plaats uit naar de mensen die door deze 'hulp' tot op de dag van vandaag ernstig worden geschaad?

Sophia_! schreef op 08-08-2021 om 23:30:

Ik vraag me sowieso weleens af of al die ontwikkelingshulp ergens toe geleid heeft. Al heel mijn leven zie ik dezelfde beelden voorbijkomen: kindjes met honger in Afrika. Volgens mij wordt niemand beter van al die miljarden, behalve de hulporganisaties en diverse strijkstokken.

Maar misschien ben ik te cynisch nu.

Ik ook. Steeds weer dezelfde beelden inderdaad. Het is om moedeloos van te worden. Ik ben zeer cynisch geworden, ook over alle goede-doelen-organisaties. 

Zolang de wereld geld blijft verdienen aan wapenhandel, het in het zadel houden van foute machthebbers, het uitbuiten van landen voor de grondstoffen, zal er nooit iets veranderen ben ik bang. Een treurige conclusie.

DanGun schreef op 09-08-2021 om 06:47:

[..]

Ja uiteindelijk wel. Ik had behoorlijke twijfels bij de intentie van dit topic.

Ik vind dat jij sowieso altijd twijfels hebt bij iedereen's goede bedoelingen. Beetje vervelend word dat.

Piratenkoningin schreef op 09-08-2021 om 09:12:

[..]
Daar komt bij dat hulp bieden suggereert dat de jonge Westerse mens iets geeft waar de Afrikaanse mens dankbaar voor moet zijn en waar de Westerse mens om bejubeld wordt. Dat draagt opnieuw bij aan een gevoel van superioriteit.

Dat vind ik extra schrijnend omdat het verschil tussen hoe goed we het hier hebben en hoe arm het op sommige plekken in Afrika is deels veroorzaakt is door kolonialisme. Om dan nu te zeggen ‘kijk eens hoe goed we die arme mensen helpen’ in plaats van ‘wat kunnen we doen om bij te dragen aan herstel van de schade?’ vind ik een cruciaal verschil.

Dit kan ook niet vaak genoeg gezegd worden!

Koralinde schreef op 09-08-2021 om 09:09:

[..]

(…) Zonder racisme zou het niet in mensen opkomen dat ongeschoolde Nederlandse tieners meer gekwalificeerd zijn om in Afrikaanse landen met kwetsbare doelgroepen te werken of ander specialistisch werk te doen dan de lokale bevolking. Daar spreekt nu eenmaal een bepaalde (al dan niet onbewuste) superioriteit uit. (…)

(…)Dat is alleen niet het hele verhaal, want deze kapitalisten slaan dus een slaatje uit een wereldbeeld dat is voortgekomen uit racisme. Zonder dat wereldbeeld was er voor dit vrijwilligerstoerisme helemaal geen markt geweest.

Tot slot: het lijkt soms wel alsof mensen in deze discussie (niet alleen op dit forum hoor) vooral bezig zijn met hoe oneerlijk het is als mensen 'die iets goeds willen doen' van racisme worden beticht. Zelfs als tegelijkertijd al erkent wordt dat de bedoelingen wellicht goed waren. Waarom staat dat centraal? Waarom gaat onze zorg niet in de eerste plaats uit naar de mensen die door deze 'hulp' tot op de dag van vandaag ernstig worden geschaad?

t.a.v. het eerste ben ik het met je eens dat je ongeschoolde mensen niet geschoold werk moet laten doen. En ik wil er ook wel in meegaan dat daar een superioriteit vanuit kan gaan. Maar ik denk nog steeds niet dat dit voor iedereen geldt en dat je ook prima ongeschoold werk kunt doen als je wilt helpen. En dan niet vanwege de bedoelingen die Piratenkoningin beschrijft, maar omdat ik oprecht geloof dat er mensen zijn die het goede willen doen. En dat brengt me meteen bij het derde punt in het citaat “aandacht voor goed willen doen”. Voor mij is een cruciaal onderdeel van racisme de intentie om de ander negatief te onderscheiden van jezelf als “de mindere”. En als ik jou en Piratenkoningin lees, maakt dat voor jullie geen onderdeel uit van “racisme”. 

En t.a.v. het tweede punt “geldlust gebaseerd op racisme” denk ik dus (aansluitend op wat ik hiervoor schreef) dat er ingespeeld wordt op sentimenten van “kijk, hier is het slechter dan bij jou! Jij kunt helpen door XYZ”. Ik ben het wel eens met je dat je niet geschoold werk door ongeschoold personeel moet laten doen, daar zou je verre van moeten blijven. Maar als de jongere XYZ leest en denkt “XYZ, dat kan ik wel” dan vind ik dat niet per definitie racistisch.

er.is.maar.1.Pino schreef op 09-08-2021 om 09:32:

En dan niet vanwege de bedoelingen die Piratenkoningin beschrijft, maar omdat ik oprecht geloof dat er mensen zijn die het goede willen doen. En dat brengt me meteen bij het derde punt in het citaat “aandacht voor goed willen doen”. Voor mij is een cruciaal onderdeel van racisme de intentie om de ander negatief te onderscheiden van jezelf als “de mindere”. En als ik jou en Piratenkoningin lees, maakt dat voor jullie geen onderdeel uit van “racisme”.

Dit zal dan waarschijnlijk de reden zijn dat we niet volledig tot elkaar komen ja. Want dat klopt, ik ben ervan overtuigd dat je racistisch kan zijn (of je racistisch kan gedragen, of racisme in stand kan houden) zonder dat je die intentie hebt. Omdat we allemaal zijn opgegroeid in een diep racistische samenleving. Ik betrap mezelf daar ook nog altijd regelmatig op.

Zoals ik het zie is er dus zowel intentioneel als niet intentioneel racisme in de samenleving. Als ik zeg dat ik iets racistisch vind dan bedoel ik daar dus ook zeker niet altijd mee dat de betrokkenen slechte mensen zijn. Wel vind ik dat mensen er veel meer voor open zouden moeten staan om zoiets te horen en er iets mee te doen. Want het eindresultaat is wel slecht.

er.is.maar.1.Pino schreef op 09-08-2021 om 09:32:

[..]

t.a.v. het eerste ben ik het met je eens dat je ongeschoolde mensen niet geschoold werk moet laten doen. En ik wil er ook wel in meegaan dat daar een superioriteit vanuit kan gaan. Maar ik denk nog steeds niet dat dit voor iedereen geldt en dat je ook prima ongeschoold werk kunt doen als je wilt helpen. En dan niet vanwege de bedoelingen die Piratenkoningin beschrijft, maar omdat ik oprecht geloof dat er mensen zijn die het goede willen doen. En dat brengt me meteen bij het derde punt in het citaat “aandacht voor goed willen doen”. Voor mij is een cruciaal onderdeel van racisme de intentie om de ander negatief te onderscheiden van jezelf als “de mindere”. En als ik jou en Piratenkoningin lees, maakt dat voor jullie geen onderdeel uit van “racisme”.

[…]

Dat klopt inderdaad, dus dan denken we daar anders over. Wat mij betreft is het racisme als de uitwerking is dat de ander als minder dan jij naar voren komt, of dat nou je intentie was of niet. Er zijn mensen die echt expliciet vinden dat mensen van een bepaald ander ras minder zijn dan zijzelf en daar naar handelen. Maar ik zie ook heel veel mensen die dat niet vinden en toch zo handelen (vaak in een systeem dat zo werkt) dat de uitwerking is dat mensen van een ander ras benadeeld worden. Zoals het voorbeeld van de scholier die naar Afrika gaat om ‘zielige kinderen te helpen’. Die zal desgevraagd vast niet vinden dat Afrikaanse mensen minder zijn dan diegene zelf, maar uit het oprecht willen helpen en denken goed te doen spreekt dat wel (zie ook mijn vorige bericht). En zoals eerder beschreven is de uitwerking van die hulp op grotere schaal eerder negatief dan positief. 

Ik lees op Wikipedia onderscheid tussen racisme en rassendiscriminatie, waarbij racisme het expliciete minderwaardig vinden van mensen van een ander ras is en rassendiscriminatie het achtergesteld of uitgesloten worden van een groep van een bepaald ras. Bij dat laatste gaat het dus niet om de intentie, maar om de uitwerking. Misschien moeten we dat onderscheid meer maken, maar dat past beter in het andere topic.

Ik begrijp heel goed dat het rot is als je met de beste intenties iets doet en dan van racisme beschuldigd wordt. Het zou wel goed zijn als je na dat eerste rotgevoel ook kijkt wat er van die beschuldiging klopt, misschien niet eens zo zeer in je denken, maar wel in je handelen en het handelen van de gemeenschap of organisatie waar je deel van uitmaakt. 

Maar hoe moet het dan Piratenkoningin en Koralinde? Je wilt uit goede bedoelingen mensen helpen, maar aan de andere kant geen racist zijn. Moet je dan stoppen met helpen,  of hoe zou je dan dingen aan moeten pakken volgens jullie? Op deze manier belandt je behoorlijk in een spagaat als je hulp wilt bieden in Afrika. 

Sophia_! schreef op 09-08-2021 om 10:09:

Maar hoe moet het dan Piratenkoningin en Koralinde? Je wilt uit goede bedoelingen mensen helpen, maar aan de andere kant geen racist zijn. Moet je dan stoppen met helpen, of hoe zou je dan dingen aan moeten pakken volgens jullie? Op deze manier belandt je behoorlijk in een spagaat als je hulp wilt bieden in Afrika.

Ik heb ook de wijsheid niet in pacht hoor Ik denk dat je het beste helpt als je je verdiept in wat er echt nodig is en hoe dat zo geboden kan worden dat de mensen die je wil helpen er daadwerkelijk beter van worden en onafhankelijker in plaats van afhankelijker. Voorbeelden die eerder langskwamen waren microkredieten en organisaties die niet met vrijwilligers werken maar alleen geld inzamelen om telkens weer nieuwe lokale initiatieven op gang te helpen die zich daarna zelf kunnen redden (zoals justdiggit). Wat ik eerder schreef: ik denk dat het goed is om jezelf de vraag te stellen hoe je bij kunt dragen aan het herstellen van de schade die de westerse wereld in Afrika heeft aangericht in plaats van hoe je (‘zielige’) Afrikaanse mensen kunt helpen. 

Sophia_! schreef op 09-08-2021 om 10:09:

Je wilt uit goede bedoelingen mensen helpen, maar aan de andere kant geen racist zijn. Moet je dan stoppen met helpen, of hoe zou je dan dingen aan moeten pakken volgens jullie? 

In de eerste plaats denk ik dat het goed is om onderscheid te maken tussen je goede bedoelingen, die kunnen heel oprecht zijn, en wat er nodig is in de praktijk, dat kan heel wat anders zijn. 
als je dan toch doordrijft op wat jij wil, gaat er iets fout. 

Voorbeeld: in veel Afrikaanse landen is geen behoefte aan kortetermijnvrijwilligers om voor de klas te staan, maar aan een beleid dat het aantrekkelijk maakt dat lokale leraren zich in de dorpen vestigen in plaats van in de stad.
Dat betekent misschien dat er een eind moet worden gemaakt aan corruptie zodat de salarissen betaald kunnen worden, of dat schulden verlicht moeten worden, of dat er een hypotheekstelsel opgezet wordt, of dat er ziektekostenverzekeringen komen. Allemaal saaie administratieve dingen die maken dat het land op termijn zélf zijn zaken kan regelen. 

Daar kun jij als goedwillende westerling niet zoveel aan doen. Je kunt Unicef steunen of eerlijke bananen en chocola kopen. Of op een politieke partij stemmen die iets wil doen aan oneerlijke handelsverdragen. Maar het lijkt veel leuker om met een doos vol Nederlandse kleurboekjes daarheen te gaan. 

Vergelijk het eens met rijke mensen die eerst rijk worden van de sweatshops in Bangladesh omdat ze daar geen belasting en fatsoenlijke lonen betalen, en dan vervolgens dozen met kleding gaan uitdelen in dorpen op het platteland. De plaatselijke kleermakers gaan daardoor failliet, maar ze hebben wel leuke PR. En hé, wat kan er nou mis zijn met gratis kleding uitdelen?

Ik vind het niet zo zinnig om eindeloos te gaan hakketakken over of het wel of geen racisme is, maar wel om erop te hameren dat jóuw goede bedoelingen niet maken dat iets ook goed ís. 

En overigens toevoeging: ik ben zeker geen deskundige hoor. Misschien dat ik ook belangrijke dingen over het hoofd zie. Maar ik weet wel dat structurele zinnige lange termijnhulp vaak gaat over saaie papieren/administratieve/juridische/financiële zaken. 
Een kredietsysteem. Accountantscontroles. Verzekeringen. Logistieke processen. Beheer. Onderhoudscontracten. Díe maken dat de school of dokterspost of waterpomp er over 5 jaar ook nog staat. 

er.is.maar.1.Pino schreef op 09-08-2021 om 10:09:

Dan heeft de discussie ook om die reden zin gehad (naast de voorbeelden van weeshuisindustrie). Als we uitgaan van andere definities praat je immers snel naast elkaar heen. Ik ben het namelijk wel met jullie eens dat je, zodra je negatieve effecten van je hulp ziet, je daar iets mee moet doen. Maar dan heeft het wat mij betreft meer zin om daar aandacht voor te vragen, dan om de initiële handeling racistisch te noemen. Want dan krijg je dus wat jullie ook benoemen: dan gaat het over de initiële handeling, of dat wel/niet racistisch was en waarom degene wel/niet beter had moeten weten. Je hebt er volgens mij meer aan om dan te zeggen “joehoe, er gaat hier iets gierend mis en er worden mensen door benadeeld.” Dan kan je vanuit dat punt weer verder.

Dat ben ik enerzijds met je eens, vooral als er concreet iets aangepakt moet worden, zoals die misstanden in weeshuizen. Dan heb je sneller resultaat als je de ‘dat is racistisch > ik ben geen racist! > nee, maar je gedrag benadeelt wel mensen, ook al bedoel je dat niet zo’ discussie overslaat. 

Anderzijds denk ik dat het ook belangrijk is het in het grotere maatschappelijk debat wel als racisme/rassendiscriminatie te benoemen, omdat het wel systematisch aan de hand is dat mensen van bepaalde rassen (meer of met grotere gevolgen) gediscrimineerd worden. Alleen de uitwassen daarvan aanpakken, hoe belangrijk ook, draagt niet bij aan het voorkomen van nieuwe uitwassen als het achterliggende probleem niet wordt benoemd en aangepakt.

Concreet gezegd: als het weeshuizen-probleem was aangepakt, dan belemmerde er niets het ontstaan van het waterpompen-debacle. Als het weeshuizenprobleem was aangepakt en het achterliggende racisme (discriminatie) goed in kaart gebracht en uitgelegd, dan bedenkt iemand bij het volgende project misschien dat expliciete aandacht voor gelijkwaardigheid en aansluiten bij de lokale bevolking en omstandigheden cruciaal is. Dan maakt het volgende project kans om écht iets bij te dragen.